Trải dài từ Bắc tới Nam, Việt Nam có 54 dân tộc với lối sống, cách sinh hoạt khác nhau. Đi sâu tìm hiểu, khám phá phong tục tập quán, lối sống, cách suy nghĩ và nền ẩm thực của các dân tộc bạn sẽ tìm thấy rất nhiều điểm thú vị.
Trong số ấy,
văn hóa ẩm thực xứ Mường chắc chắc sẽ làm bạn phải ngạc nhiên bởi cách chế biến và thưởng thức có phần khác biệt với người Kinh. Chính điều này đã giúp các vùng đất có người Mường sinh sống như: Hòa Bình, Phú Thọ, Thanh Hóa,.. trở nên hấp dẫn hơn trong con mắt những ai yêu thích tự do và khám phá.
Cách chế miến món ăn đơn giản và tinh tế
Trong bữa cơm hằng ngày người Mường chú trọng cách chế biến đơn giản để giữ lại hương vị tự nhiên của món ăn
Nguyên liệu để nấu ăn của người Mường hoàn toàn được lấy từ tự nhiên hoặc qua quá trình nuôi trồng tự nhiên. Chính vì nguyên liệu sạch, tươi ngon nên món ăn luôn có vị ngon tự nhiên, không cần chế biến quá cầu kì phức tạp. Thịt lợn Mường ăn cũng hoàn toàn khác thịt lợn mà người Kinh hay ăn. Những con lợn này được nuôi trồng tự nhiên, thường xuyên vận động nên thịt săn và chắc. Tuy tỷ lệ mỡ trong lợn Mường khá cao nhưng những miếng mỡ này dai và chắc, ăn khá giống với phần mỡ ở chân giò lợn người Kinh. Ngoài ra, cá và gà người Mường cũng thường tự nuôi nên thịt chắc và ngọt. Rau củ ở đây tươi, không sử dụng hóa chất trong quá trình vun trồng. Với nguồn nguyên liệu tươi ngon như vậy người Mường dễ dàng tạo ra những món ăn ngon miệng, đẹp mắt.
Trong mâm cơm, bạn sẽ thấy món ăn của người Mường vô cùng phong phú và đa dạng, nhưng đa phần được chế biến theo dạng, hấp, luộc xào. Nguyên nhân là do người Mường không thích sử dụng hương liệu, gia vị nhân tạo trong quá trình nấu nướng. Họ coi trọng hương vị tự nhiên của món ăn. Luộc, hấp sẽ giúp rau thịt giữ nguyên độ ngọt vốn có, không bị pha trộn mùi vị với gia vị nhân tạo. Điều này vừa tốt cho sức khỏe vừa giúp người ăn thưởng tức hết nét tinh túy trong từng loại nguyên liệu.
Phong vị món ăn mới lạ và độc đáo
Người Mường chuộng vị cay nên các món ăn đều thêm ớt
Người Mường thường khá chuộng vị chua, cay, đắng trong các món ăn của mình. Đến đây, bạn có thể thưởng thức đủ loại rau muối chua, ngoài cà muối, dưa muối, hành muối như dưới miền xuôi tại đây còn có cá muối củ kiệu, đu đủ muối, rau sắn muối,.. Đặc biệt, măng chua luôn là món ăn khoái khẩu của người Mường. Vị chua dịu từ các món muối chua này sẽ giúp bạn ăn được nhiều cơm hơn, không bị ngấy khi ăn thịt hay các món chiên xào.
Một điều đặc biệt là người Mường rất thích ăn vị đắng. Vì thế lá đu đủ, quả đu đủ non thường được sử dụng rộng rãi trong các món ăn hàng ngày. Do biết cách xử lý và tiết chế nguyên liệu nên vị đắng của món ăn thường ở mức vừa phải, rất dễ ăn và khá ngon miệng. Điển hình như món cá hấp đu đủ, người Mường thường chọn lá đu đủ bánh tẻ, không quá non, không bị già, rửa sạch, nhét vào bụng cá cùng với sả, gừng, ớt, bột canh, bia. Nhờ có các gia vị đi kèm mà lá đu đủ giảm vị đắng, ngấm gia vị, ăn rất ngon miệng. Cá hấp đu đủ là món ăn khá được ưa chuộng trong bữa ăn người Mường do ngon, dễ chế biến. Ngoài ra họ cũng sử dụng các loại nguyên liệu có vị đắng như: mướp đắng, ruột cá, mật động vật, lá kia, rau đốm,.. trong các món ăn. Hầu hết người Mường nào cũng thích ăn cay, họ thường bỏ vài trái ớt vào món ăn của mình, nhất là những món ăn có vị tanh. Ngược lại, người dân Mường không thích ăn ngọt lắm, các loại mật chỉ được dùng để chấm bánh chứ ít dùng khi nấu ăn.
Một điểm đặc biệt nữa là người Mường thường khá thích làm bánh. Mỗi dịp lễ lại có một loại bánh tương ứng: Tết bánh chưng, thanh minh bánh chay bánh trôi, cưới bánh ống, ốm bánh ốc,.. Món bánh nào cũng ngon miệng và hấp dẫn.
Nói chung, món ăn của người Mường tuy có hương vị đặc biệt, mới lạ nhưng lại rất dễ ăn. Đó là do họ biết tiết chế vị chua, cay, đắng của món ăn ở mức vừa phải và có sự kết hợp tinh tế giữa các nguyên liệu với nhau. Chắc chắn bạn sẽ bị mê hoặc bởi kho tàng món ăn thơm ngon của người dân xứ Mường.
Cách ứng xử trong ăn uống
Bữa cơm ngày tết mang phong cách riêng của người Mường
Bữa cơm ngày thường và ngày lễ Tết của người Mường rất khác nhau. Vào ngày lễ, người Mường thường dâng cơm cho ông bà, tổ tiên, thần giữ nhà, thần cây,.. nên các món ăn được chế biến cầu kì và phong phú. Họ không quá coi trọng cách trình bày mà tập trung chủ yếu vào nguyên liệu nấu món ăn.
Người Mường rất coi trọng tôn ti trật tự. Vì vậy, trước khi ăn bạn phải mời cơm và nhường người lớn tuổi gắp trước. Đây là nét văn hóa đẹp trong tập tục của người Mường.
Không quá cầu kì, sang trọng nhưng những món ăn của người Mường lại làm mọi du khách say mê bởi vị ngon thuần túy, tinh khiết. Với nguồn nguyên liệu tươi ngon, cùng cách chế biến đơn giản, tinh tế, người Mường đã tạo ra rất nhiều món ăn thơm ngon, hấp dẫn. Đến mảnh đất có người Mường sinh sống bạn không những bị hớp hồn bởi cảnh đẹp mà còn đắm đuối với nền văn hóa ẩm thực độc đáo của người dân nơi đây nữa.